ویتامین د (Vitamin D) ویتامین د از ویتامین های محلول در چربی و ضرورری برای بدن است. تحقیقات گسترده در دهه گذشته حاکی از نقش ویتامین د فراتر از پیشگیری از نرمی استخوان در کودکان می باشد. ویتامین د کافی برای عملکرد مناسب بسیاری از بافت های بدن ضروری است و کمبود ان منجر به بروز عوارض و بیماری های متعددی می گردد. مقادیر مورد نیاز مقادیر مورد نیاز ویتامین د برای افراد بزرگسال 30 -70 سال، 15 میکروگرم(gµ) یا 600 واحد بین المللی (Iu) در روز می باشد. منابع تامین ویتامین د به صورت طبیعی از راههای زیر می باشند: منابع غذایی ویتامین د به طور طبیعی در غذاهای حیوانی یافت می شود. منبع بسیار غنی این ویتامین ، روغن های کبد ماهی می باشند. ویتامین د در مقادیر اندک و بسیار متغیردر کره، زرده تخم مرغ، خامه و جگر وجود دارد. شیر غنی نشده با این ویتامین دارای مقدار بسیار ناچیزی می باشد. ویتامین د بسیار پایدار بوده ودر اثر حرارت دادن یا نگهداری طولانی مدت غذاها از بین نمی رود. بطور کلی با توجه به محدود بودن منابع غذایی ویتامین د و مقدار ناچیز آن در اکثر این غذاها، ویتامین د مورد نیاز تنها از راه غذا قابل تامین نمی باشد. نور آفتاب مهمترین راه تامین ویتامین د، نور افتاب می باشد. ویتامین د تحت تاثیر اشعه ماورای بنفش نور آفتاب از کلسترول در پوست ساخته می شود. میزان ورود اشعه ماورای بنفش به سن ( کاهش تولید با افزایش سن)، رنگ پوست، نوع پوشش و لباس، عدم عبور اشعه ماورای بنفش از شیشه و استفاده از ضد افتاب بستگی دارد. قرار گرفتن ساعد دست و پاها یا صورت، کف و ساعد دست ها به مدت 5 تا 10 دقیقه، 2 تا 3 بار در هفته برای تامین ویتامین د به میزان کافی در افراد سالم لازم می باشد. نقش های ویتامین د تنظیم غلظت کلسیم و فسفر خون نقش های ویتامین د در روده کوچک، استخوان، پاراتیروئید و کلیه ها ، منجر به تنظیم غلظت کلسیم و فسفر خون می شود. جذب ناکافی کلسیم و فسفر ناشی از کمبود ویتامین د منجر به نرمی استخوان در کودکان و بزرگسالان و دردهای استخوانی، ضعف عضلات و پوکی استخوان در بزرگسالان می شود. تنظیم رشد و تکثیر سلولی تاثیر ویتامین د در تنظیم رشد و تکثیر سلولی و جلوگیری از ازدیاد بیش از حد سلول ها موثر می باشد. با توجه به این نقش ویتامین د، کمبود آن با ایجاد سرطان های پروستات، روده بزرگ، پستان و سایر سرطان ها مرتبط است. ایمنی ویتامین د به واسطه نقش آن در سیستم ایمنی بدن در پیشگیری از پسوریازیس (بیماری پوستی)، دیابت نوع 1،آرتریت روماتوئید، مالتیپل اسکلروزیس( MS)، بیماری التهابی روده و بیماری های دهان و لثه نقش دارد و کمبود آن با ایجاد این بیماری ها مرتبط است. اثرات قلبی عروقی ویتامین د تولید هورمون فشار خون (رنین) را تنظیم می کند. بنابراین میزان کافی ویتامین د در خون در پیشگیری از فشار خون بالا موثر است. همچنین این ویتامین در نارسایی قلبی و ابتلا به دیابت نوع 2 ( به واسطه نقش آن در تحریک تولید انسولین در لوزلمعده) نیز نقش دارد. اثرات عصبی عضلانی در کمبود ویتامین د، کاهش توده عضلانی و کاهش قدرت عضلانی اتفاق می افتد. همچنین کمبود این ویتامین، خطر سقوط را افزایش می دهد. شیوع کمبود ویتامین د در ایران بر اساس نتایج اخرین بررسی انجام شده در سال 1391، کمبود ویتامین د در ایران و در گروه های سنی مختلف شیوع بالایی دارد. نزدیک به 61 درصد افراد میانسال به کمبود این ویتامین مبتلا هستند. این رقم در میانسالان مناطق مختلف ایران از 45% تا 70% متغیر می باشد. شیوع کمبود در زنان (63%) بیشتر از مردان(59%) است. مکمل ویتامین د با توجه به شیوع بالای کمبود،اتخاذ راهکار مناسب برای کنترل و پیشگیری از کمبود این ویتامین ضرورت می یابد.مصرف مکمل ویتامین د به صورت قرص برای پیشگیری از کمبود بدین صورت توصیه می شود: با توجه به شیوع بالای کمبود در عموم مردم ایران، مصرف قرص 50000 واحدی هر ماه یکبار در میانسالان توصیه می گردد. در میانسالان در معرض خطر کمبود ویتامین د شامل: افراد مبتلا به چاقی،بیمارن مبتلا به بیمارری مزمن کلیوی، افرادی که در ارتفاع زیاد یا در زیرزمین و مکان های بسته زندگی می کنند، افراد دارای رنگ پوست تیره، مصرف دو هفته یکبار قرص ویتامین د ارجح است. این تست به صورت روزانه در آزمایشگاه پارس نیشابور انجام می شود
